مفهوم عقد و قرارداد چیست

عقود اسلامی
عقود اسلامی در فقه به پیمانهای دو طرفه مانند نکاح، بیع، مضاربه، مساقات و قرض الحسنه گفته میشود. این پیمانها شامل روابط مالی و غیر مالی است و از احکام امضایی به حساب میآیند. هر عقدِ معاملهای که در آن قواعد شرعی رعایت شود، میتواند به عنوان عقد اسلامی قرار بگیرد. عقود دارای تقسیمات مختلفی از جمله لازم و جایز و صحیح و فاسد است.
محتویات
مفهومشناسی
عقود اسلامی یا عقود شرعی در فقه به قرارداد دوسویه گفته شده است. [۱] آیتالله غروی اصفهانی آن را پیمانهای دو طرفه دانسته است. [۲] آیتالله خوئی نیز عقد را پیمانی بیقید و شرط و محکم تعریف کرده است. [۳] این پیمانها شامل روابط مالی و غیر مالی میشود. [۴]
عقود در فقه از جمله احکام امضایی به شمار میرود. [۵] از نگاه برخی، عقود جدید تنها در صورتی صحیح هستند که منطبق بر یکی از قراردادهای عصر معصومین باشد [۶] اما برخی دیگر معتقدند عقود جدید در صورتی که در آن مراعات قواعد شرعی بشود مورد تایید شارع است. [۷]
ارکان و شرایط
عقود دارای سه رکن است. رکن اول طرفین قرارداد، رکن دوم صیغه مفهوم عقد و قرارداد چیست عقد (شامل ایجاب و قبول) و رکن سوم چیزی است که عقد بر آن شکل میگیرد مانند جنسی که در یک معامله خرید و فروش میشود. [۸]
هر یک از این ارکان، دارای شرطهای مختلف هستند. برخی از این شروط مربوط به اموری است که در واقعیت بیرونی اتفاق میافتد و برخی دیگر مربوط به موارد درونی عقد است. [۹]
از جمله شروطی که درباره دوطرف عقد گفته شده، بلوغ و عقل و اختیار [۱۰] و قصد واقعی داشتن [۱۱] ذکر شده است. ملکیت و قدرت تصرف بر مال نیز از این موارد است. [۱۲]
شرطهایی که مربوط به صیغه عقد است از جمله داشتن ایجاب و قبول مانند واژه خریدم و فروختم در عقد بیع [۱۳] . از نظر اکثر فقها نیازی نیست که ایجاب پیش از قبول باشد. [۱۴] همچنین نباید بین ایجاب وقبول فاصله باشد. [۱۵] گرچه برخی این شرط را قبول ندارند. [۱۶] تصریح کردن به الفاظ عقد مانند (خریدم یا فروختم) نیز از شروط صیغه عقد دانسته شده است. [۱۷] عربی بودن صیغه عقد جز در مورد عقد نکاح ضروری نیست [۱۸] اما ماضی بودن از جمله این شروط دانسته شده است. [۱۹] تنجیز که به معنای وابسته نبودن عقد به شرط یا صفتی دیگر از جملۀ شرایط صیغه عقد دانسته شده است. [۲۰]
رکن سوم عقود که در واقع عقد به خاطر آن شکل گرفته، نیز شرطهایی دارد. [۲۱] برخی از این شروط در همۀ عقود لحاظ میشود اما برخی دیگر وابسته به هر عقدی، شرط مختص به خود را دارد. [۲۲] از جمله این که مورد معامله ارزش مالی داشته باشد. [۲۳] در مواردی که عقد درباره کار خاصی مثل اجاره است باید دارای منفعت و سود باشد. [۲۴]
مفهوم عقد و قرارداد چیست
پیمان ( Contract ) :
- مجموعه اسناد و مدارک غیر قابل تفکیک است که برای انجام کار یا خدمات بین دو طرف مبادله میشود.
- توافق مستند قانونی است برای تهیه کالا، اجرای عملیات یا ارائه خدمات.
- یعنی موافقتنامه پیمان، نامه پذیرش، برگ پیشنهاد مناقصه، شرایط عمومی، خواستههای کارفرما، جدولها، پیشنهاد (فنی) پیمانکار و هر گونه مدرک دیگری (در صورت وجود) که در متن موافقتنامه پیمان یا در نامه پذیرش درج شده باشد.
- منظور از پیمان عبارت از تعهداتی است که طرفین قرارداد طبق اسناد و مدارک پیمان، جهت اجرای وظایف، مسئولیتها و تعهدات نسبت به یکدیگر به عهده میگیرند و این به مثابه موافقتنامه بین طرفین محسوب میشود.
قرارداد ( : (Contract
- مجموعه اسناد و مدارک غیر قابل تفکیک مشخص شده در موافقتنامه است، که برای انجام خدمات موضوع قرارداد، بین دو طرف مبادله میشود.
- قرارداد عبارت است از توافق ارادی دو طرف که در نتیجه آن رابطه جدیدی به وجود میآید یا رابطه حقوقی موجود را تغییر میدهد.
موافقتنامه ( : ( Agreement
سندی است که در آن مشخصات اصلی قرارداد، مانند مشخصات دو طرف، موضوع، مدت، حقالزحمه و تعهدات دو طرف بیان شده است و باید به امضای هر دو طرف برسد.
1- پیمان مهندسی و تدارک تجهیزات و کالا Engineering and procurement contract (EPC) :
پیمانی است که در آن مجموعه خدمات طراحی، مهندسی و تأمین مصالح و تجهیزات و نظارت بر نصب و راهاندازی توسط یک پیمانکار انجام میشود.
2- پیمان تدارک تجهیزات و کالا و ساختمان و نصب Procurement and construction contract (PC) :
پیمانی است که در آن مجموعه خدمات تأمین، مصالح و تجهیزات و عملیات ساختمان و نصب و راهاندازی توسط یک پیمانکار انجام میشود.
3- پیمان مهندسی، تدارک تجهیزات و کالا و ساختمان و نصب Engineering, procurement and construction contract (PC) :
یک نوع پیمان طرح و ساخت است که در آن مجموعه خدمات مهندسی و طراحی و تهیه و تأمین تجهیزات و مصالح و عملیات ساختمان و نصب و راهاندازی، تماماً توسط یک پیمانکار انجام میشود.
4 - پیمان کلیدگردان :Turnkey contract
- پیمان کلیدگردان پیمانی است که پیمانکار مسئولیت طراحی، تهیه و تدارک مصالح و تجهیزات، ساخت و نصب و سایر کارها برای تکمیل طرح را به عهده دارد و طرح را در وضعیت عملیات و آماده بهرهبرداری تحویل کارفرما میدهد و کارفرما فقط مسئولیت بهرهبرداری را به مفهوم عقد و قرارداد چیست عهده دارد. و همچنین تأمین موقت منابع مالی نیز به عهده پیمانکار میباشد و پس از تکمیل، هزینهها به وی پرداخت میشود.
- یکی از روشهای اجرای طرح و ساخت میباشد که پیمانکار تأمین مالی، طراحی و ساخت را برمبنای مشخصات تعیین شده و قیمت مورد توافق انجام میدهد. بعد از تکمیل کار و راهاندازی، کارفرما تمام هزینهها را پرداخت میکند.
5- پیمان با مبلغ ثابت Fixed price contract :
پیمانی است که مبلغ آن در مناقصه اعلام و یا بر اساس فهرستبها تعیین میشود.
یادآوری- در صورت تغییر در شرایط اقتصادی مبلغ نهایی قابل تعدیل است.
6- پیمان با مبلغ مقطوع Firm fixed price contract - fixed price contract :
پیمانی است که مبلغ آن ثابت بوده و هیچگونه تعدیل قیمت به آن تعلق نمیگیرد.
این نوع پیمان با پیمانکاری منعقد میشود که تجربه اجرایی این قبیل کارها را داشته باشد و تمام مسئولیت قیمت متوجه وی میباشد و ضمناً بیشترین انگیزه را برای کنترل هزینهها و کارایی بیشتر پیمانکار دارد.
- پیمانی است که علیرغم تغییرات در شرایط اقتصادی مبلغ آن قابل تعدیل نیست.
7- پیمان یک قلم : Lump sum contract
- پیمان با مبلغ ثابت که بر اساس مناقصه تک قیمتی منعقد شده است.
- پیمانی است با مبلغ ثابت برای انجام یک طرح و یا کار مشخص، کار یا طرح، با محدوده مشخص و شرایط از پیش تعیین شده و با توافق اولیه انجام میشود. مبلغ قرارداد قابل تغییر نمیباشد مگر اینکه حجم کار تغییر کند و دو طرف با مبلغ آن به توافق برسند.
8- پیمان متره Measurement contract :
پیمانی است که در آن، با اندازهگیری مقدار کار انجام شده، پس از تکمیل کار، و قیمتگذاری آن براساس فهرست بهای مورد توافق، از مبلغ پیمان اطمینان حاصل میشود.
9- پیمان با تعدیل قیمت Contract with adjustment :
پیمانی است که قیمت یا مبلغ آن با استفاده از فرمول از قبل توافق شده تعدیل میشود.
10- پیمان مختلط مقطوع و فهرست بها Firm fixed price and unit price contract :
پیمانی است که قسمتهایی از آن (که دقیقاً مشخص شده است) به صورت مقطوع و بقیه قسمتها (که هنگام عقد پیمان دقیقاً مشخص نیست) به صورت فهرستبها میباشد.
11- پیمان طرح و اجرا Design and construct contract :
پیمانی است که پیمانکار پروژهای را بر اساس اطلاعات ارائه شده به وسیله کارفرما، طراحی و اجرا میکند.
12 - پیمان امانی Cost reimbursement contract :
پیمان بر اساس هزینههای انجام شده میباشد.
13- پیمان امانی با سقف هزینه :Target cost contract
پیمان امانی است که در آن سقف هزینه اولیه برآورد میشود و پس از خاتمه کار تفاوت بین سقف هزینه و هزینه واقعی بر اساس توافق بین کارفرما و پیمانکار سرشکن میشود.
14- پیمان امانی ذینفع : Cost plus contract
پیمان امانی است که پرداخت به پیمانکار بر اساس هزینههای واقعی به علاوه درصدی از هزینهها یا دستمزد انجام میشود.
15- پیمان امانی ذینفع با مبلغ ثابت :Cost plus fixed fee contract
پیمانی است که مبلغ آن بر اساس توافق در بدو قرارداد تعیین و ثابت میباشد، این قیمت ثابت با هزینههای عملی تغییر نمیکند مگر اینکه کارهای مورد پیمان تغییر پیدا کند، این نوع قرارداد برای پیمانکار انگیزهای برای کنترل هزینهها پدید میآورد و در غیر این صورت خسارت زیادی را متحمل خواهد شد.
16 - پیمان امانی ذینفع با درصد سود Cost plus a percentage fee contract :
- قراردادی است که قیمت کار پیمانکار مقطوع نیست، اما معادل درصد تعیین شده (به عنوان سود) علاوه بر هزینههای مستند به پیمانکار پرداخت میشود.
- پیمانی است که هزینههای مستند پیمانکار به علاوه درصدی به عنوان سود به وی پرداخت میشود.
17- پیمان امانی ذینفع با قیمت ثابت و پاداش Cost plus award fee contract :
قرارداد بر مبنای پرداخت هزینهها که شامل دو قسمت میباشد: 1- قیمت مبنای ثابت اولیه 2- مبلغی به عنوان پاداش، که تمام یا قسمتی از آن در طول کار به پیمانکار پرداخت میشود. این پاداش انگیزهای است که پیمانکار در منابع مالی و زمان صرفهجویی کند و کیفیت فنی کار را نیز مد نظر قرار دهد و میزان پرداخت پاداش بر مبنای قضاوت و ارزیابی کار پیمانکار از طرف کارفرما بر اساس پیمان تعیین میشود.
18- پیمان دستمزدی Labour-only contract :
پیمانی است که تنها برای تأمین نیروی کار منعقد میشود.
19- پیمان مذاکرهای (توافق یا قرارداد بدون مناقصه) Negotiated contract :
- قراردادی که بر اساس بررسی صلاحیت و قدرت اجرایی و سوابق و تجهیزات یک یا چند پیمانکار بدون مناقصه منعقد میشود. مبلغ و شرایط پیمان نیز بر اساس مذاکره تعیین میشود.
- پیمانی است که بر اساس شروط مالی و شروط دیگر بین کارفرما و یک پیمانکار واحد مذاکره و توافق شده است.
20- پیمان مناقصهای :Competitive bid contract
پیمانی است که از طریق مناقصه و دعوت از تمام آنهایی که خواهان و دارای توان انجام آن هستند، برنده مناقصه مشخص و با وی پیمان بسته میشود.
21- پیمان مدیریت Management contract :
پیمانی است که به موجب آن پیمانکار در مرحله طراحی، خدمات مشاورهای ارائه میکند و پس از عقد پیمان، در کارگاه مسئول برنامهریزی و مدیریت تمام امور و اجرای کامل پیمان میباشد.
22- اجرای کار به روش پیمان مدیریت Execution using project management contract :
در این روش اجرای کار از طریق ترک تشریفات مناقصه به یک پیمانکار مدیریت واگذار میشود و پیمانکار مدیریت در ازای مدیریت فنی و اجرایی حقالزحمه مقطوعی دریافت میکند. هزینه اجرای عملیات (به استثنای حقالزحمه مدیریت) از وجهی که کارفرما به حساب مشترک واریز میکند پرداخت میشود (حساب مشترک با امضای نماینده کارفرما و رئیس کارگاه است). حداکثر هزینه اجرای عملیات بر مبنای فهرستبهای مربوط و ضرایب آن به اضافه 20 درصد به عنوان صعوبت نیمه کاره بودن آن محاسبه میشود. این روش برای کارهایی که از پیمانکار خلع ید شده یا قسمتی از طرح که قبلاً انجام شده است، به کار میرود. (موضوع بخشنامه شماره 66900 مورخ 15/11/61 سازمان مدیریت و برنامهریزی کشور)
23- متمم پیمان Supplementary of contract :
- پیمانی است مستقل که در ادامه کار پیمان قبلی به منظور تکمیل آن منعقد میشود.
- متمم پیمان، پیمانی است که در ادامه پیمان قبلی برای ادامه کار مشابه منعقد میشود.
24- پیمان دست دوم Sub contract :
پیمانی است که به منظور انجام قسمتی از کار یا بخشی از خدمات توسط شخص ثالثی با پیمانکار اصلی بسته میشود.
25- قرارداد اندازهگیری مجدد Remeasurement contract :
پیمانی است که برای انجام کار بر اساس حجم عملیات و واحد بهای مربوط تنظیم شده است و پرداخت بر مبنای مقادیر اقلام کار انجام شده و قیمت واحد آنها صورت میگیرد.
26 - پیمان مذاکرهای (توافق یا قرارداد بدون مناقصه) :Negotiated contract مفهوم عقد و قرارداد چیست
- قراردادی که بر اساس بررسی صلاحیت و قدرت اجرایی و سوابق و تجهیزات یک یا چند پیمانکار بدون مناقصه منعقد میشود. مبلغ و شرایط پیمان نیز بر اساس مذاکره تعیین میشود.
- پیمانی است که بر اساس شروط مالی و شروط دیگر بین کارفرما و یک پیمانکار
27- قرارداد همسان Standard form contract - model form contract :
قراردادی است مفهوم عقد و قرارداد چیست که موافقتنامه، شرایط عمومی، شرح خدمات و حقالزحمه مصوب داشته باشد.
28 - قرارداد ناهمسان Customized contract :
قرارداد ناهمسان قراردادی است که موافقتنامه، شرایط عمومی، شرح خدمات یا حقالزحمه مصوب نداشته باشد و یا هر یک از مدارک مصوب یاد شده در آنها قابل استفاده نباشد.
29 - قرارداد پژوهشی Research contract :
قراردادی است که برای انجام دادن خدمات یا کارهای پژوهشی و تحقیقاتی مورد استفاده قرار میگیرد
30 - قرارداد همکاری Cooperation contract :
قرارداد همکاری عبارت است از توافقی که بین دو یا چند شرکت مشاور یا پیمانکار برای انجام یک طرح مشخص یا یک کار به عمل میآید. در این توافق، حدود وظایف و مسئولیت هر کدام از شرکتها مشخص شده است.
31 - مفهوم عقد و قرارداد چیست قرارداد کار :
قرارداد کار عبارتست از قرارداد کتبی یا شفاهی که به موجب آن کارگر در قبال دریافت حقالسعی، کاری را برای مدت موقت یا مدت غیر موقت برای کارفرما انجام میدهد.
تبصره 1- حداکثر مدت موقت برای کارهایی که طبیعت آنها جنبه غیر مستمر دارد توسط وزارت کار و امور اجتماعی تهیه و به تصویب هیئت وزیران خواهد رسید.
تبصره 2 - در کارهایی که طبیعت آنها جنبه مستمر دارد، در صورتی که مدتی در قرارداد ذکر نشود، قرارداد دائمی تلقی میشود.
32 - موافقتنامه لیسانس License agreement :
عبارت است از یک قرارداد که به وسیله آن صاحب لیسانس حق استفاده قانونی از لیسانس را به دیگری میدهد.
انواع قراردادهای تجاری و نحوه تنظیم آنها
برای تقسیمبندی قراردادهای تجاری و بازرگانی، معیار و روش مشخصی وجود ندارد و مذاکرهکنندگان و بازرگانان، بر سر یک دستهبندی مشخص، متفقالقول نیستند.
ضمن اینکه تعریف چارچوب و کلیت قراردادها هم، چندان صُلب و قطعی نیست. مثلاً ممکن است قراردادی را ببینید که ترکیبی از لیسانس و انتقال تکنولوژی است و در حالی که یک کارشناس ترجیح میدهد آن را در گروه قراردادهای انتقال تکنولوژی دستهبندی کند، کارشناس دیگری همان قرارداد را زیرمجموعهی قراردادهای لیسانس در نظر بگیرد.
بنابراین چه در متمم و چه در هر سند آموزشی دیگری، دستهبندی قراردادهای تجاری را دیدید، آن را صرفاً در حد یک فهرست کلی (با نواقص قطعی و همپوشانی اجتنابناپذیر) در نظر بگیرید.
فهرستی که به شما کمک میکند آموختهها و دانستههای خود را بیازمایید و ببینید که تا چه حد، بر اصطلاحات مربوط به تنظیم قراردادهای تجاری مسلط هستید.
آنچه در ادامه میبینید، فهرست برخی از عناوین توافقنامهها و قراردادهای تجاری است که یا در درسهای اصول و فنون مذاکره متمم مطرح شدهاند یا در برنامهی آتی درسهای مذاکرهی متمم قرار دارند:
قراردادهای فروش
قراردادهای فروش را میتوان قدیمیترین و شناختهشدهترین نمونه قراردادهای بازرگانی دانست.
قراردادهایی که در آن یک طرف، کالا یا هر نوعی از داشته و دارایی خود را در ازاء دریافت پول یا کالایی دیگر و با رعایت مجموعهای از شرایط (از زمان پرداخت تا نحوهی پرداخت و شیوهی تقسیم ریسک و موارد دیگر) به طرف دوم واگذار میکند.
شاید بسیاری از ما، کارهای بزرگ بازرگانی بین المللی برای خرید و فروش و حمل و نقل مفهوم عقد و قرارداد چیست کالا، از کشوری به کشور دیگر انجام نداده باشیم؛ اما نباید فراموش کنیم که قرارداد فروش خودرو یا خانه هم – که بیشتر ما در یکی از دو طرف آنها حضور داشتهایم – نمونههایی از همین قراردادهای فروش محسوب میشوند.
غالبِ درسهای اصول و فنون مذاکره متمم، به صورت مستقیم یا غیرمستقیم در قراردادهای فروش کاربرد دارند.
از جملهی این درسها میتوان به مباحث #امتیازدهی در مذاکره و تکنیکها و ترفندهای مذاکره اشاره کرد.
قراردادهای خدمات
قراردادهای خدمات هم، شکل پرکاربرد دیگری از قراردادهای تجاری محسوب میشوند. قراردادهایی که در آنها کالایی رد و بدل نمیشود (یا اگر میشود، در حاشیه است) و اصل موضوع قرارداد، روی ارائهی خدمات توسط یکی از طرفین به طرف دیگر متمرکز است.
قراردادهای خدمات از این جهت در قالب یک سرفصل مجزا مورد بحث قرار میگیرند که سنجش عملکرد در این قراردادها و نیز مفاد مربوط به تعهد خدمتدهنده، با تعهداتی که معمولاً فروشندگان کالا ارائه میدهند، متفاوت است.
در مجموعه درسهای ارزش آفرینی متمم، به بحث تفاوت کالا با خدمات پرداختهشده و با مطالعه و مرور آن درس، بهتر میتوانید تفاوت ماهیت فروش کالا و ارائهی خدمت را درک کنید.
قراردادهای تدارکات
قراردادهای تدارکات شباهتهای بسیاری به قراردادهای خرید دارند؛ اما ماهیت تأمینکننده و تعهدات او متفاوت است.
از جمله اینکه تأمینکننده قرار نیست الزاماً فروشنده باشد؛ بلکه میتواند مواد اولیه، تجهیزات و ملزومات را از مجموعهی دیگری تهیه کرده و در مقابل، کارمزد دریافت کند.
همچنین کسانی که وارد حوزهی قراردادهای تدارک میشوند، ممکن است در قالب زیرمجموعهای از پروژههای سازمانی فعالیت کنند و در رعایت مهلتهای زمانی، استانداردها و جریمههای متفاوتی برای عملکرد نامطلوب آنها تعریف و اعمال شود.
همین تفاوتها باعث شده که معمولاً در آموزش مذاکره قراردادهای تجاری، یک ردیف مستقل را به قراردادهای تدارکات اختصاص دهند.
قراردادهای تأمین مالی
قراردادهای تأمین مالی یکی دیگر از قراردادهای مهم هستند که در کسب و کارها مورد توجه قرار میگیرند.
اگر با این نوع قراردادها ناآشنا باشید، ممکن است فکر کنید که بیشتر این قراردادها میان بانکها و شرکتهای سرمایهپذیر منعقد میشوند. در حالی که قراردادهای تأمین مالی بسیار متنوعند و تنظیم هر یک از آنها نکات و ظرایف خاص خود را دارد. کافی است به نمونههای زیر فکر کنید:
- تأمین مالی پروژههای توسعه کسب و کار
- تأمین مالی استارتآپها
- تأمین مالی برای اجرای یک قرارداد
- تأمین مالی کسب و کار زیرمجموعهی یک هلدینگ توسط یکی دیگر از زیرمجموعههای هلدینگ.
- تأمین مالی به شرط خرید بخشی از محصول (یا منحصراً در برابر خرید محصول)
قراردادهای پیمانکاری
سادهترین تعریف قراردادهای پیمانکاری این است که بگوییم در این قراردادها، اجرای یک پروژه از سوی کارفرما به پیمانکار واگذار میشود. به عبارت دیگر، موضوع قرارداد، واگذاری اجرای پروژه است.
این قراردادها، هم از نظر حجم و هم از نظر موضوع، بسیار متنوعند و از طراحی و اجرای یک وبسایت تا اکتشاف و بهرهبرداری از یک میدان نفتی را در برمیگیرند.
معمولاً قراردادهای پیمانکاری فازهای متعدد دارند و تعهدات متفاوتی برای طرفین در هر یک از این فازها تعریف میشود. همچنین از آنجا که موضوع قرارداد با اجرا گره خورده و پیچیدگیهای فراوان دارد، معمولاً ادعا کردن (Claiming) و پاسخگویی به ادعا و مدیریت ادعا و به طور کلی، مدیریت تعارض در این قراردادها جایگاه ویژهای دارد.
میتوان گفت مجموعهای در اجرای قراردادهای پیمانکاری موفق است که علاوه بر دانش و تجربهی تخصصی در موضوع قرارداد، در دو حوزهی مدیریت پروژه و مهارت مذاکره نیز توانمندیهای ویژه داشته باشد.
قراردادهای BOT (ساخت، بهرهبرداری، واگذاری)
در قراردادهای BOT کارفرما پروژهای را به طرف دوم واگذار میکند و به جای پرداخت پول، به او اجازه میدهد که پس از راهاندازی پروژه، مدتی از آن بهرهبرداری کرده و از منافع مالی آن بهرهمند شود. پس از گذشت این مدت مشخص، پروژه به کارفرما تحویل داده میشود.
به عنوان مثال، فرض کنید شهرداری میخواهد یک شهربازی در یکی از مناطق شهر راهاندازی کند. اما به علت محدودیت بودجه با شرکتی به توافق میرسد که این شهربازی را تأسیس کرده و ۵ سال بهرهبرداری از آن را برعهده بگیرد. در این پنجسال، همهی درآمد شهربازی متعلق به شرکتِ سازنده خواهد بود و هزینهی پروژه و سود شرکت از این راه تأمین میشود. سپس شهربازی به طور کامل به شهرداری واگذار میشود.
قراردادهای BOT را از یک منظر میتوان قرارداد پیمانکاری دانست؛ چون پروژهای تعریف شده و اجرای آن به طرف دوم واگذار شده است.
اما از سوی دیگر میتوان آنها را قرارداد تأمین مالی هم در نظر گرفت. چون کارفرما از این طریق، هزینههای اجرای پروژهی خود را تأمین میکند.
قراردادهای BOT یک لایه پایینتر از انواع قراردادهایی است که تا اینجا اشاره کردیم و در واقع زیرمجموعهی آنها محسوب میشود.
اما به این علت آن را مطرح کردیم تا بهخاطر بسپارید که طبقهبندی و دستهبندی قراردادها، یک کار قطعی و مطلق نیست و افراد مختلف بسته به نگرش و تجربه و موضوع بحث خود، یک قرارداد مشخص را در دستههای متفاوتی قرار میدهند.
قراردادهای برونسپاری
ویژگی مهم قراردادهای برونسپاری این است که یک فرایند (و نه یک پروژه) به طرف قرارداد واگذار میشود. میدانیم که مهمترین ویژگی پروژه این است که آغاز و پایان دارد؛ اما فرایند، فعالیتی پیوسته و دائمی است.
وقتی پروژهی ساخت یک واحد مسکونی را به شرکتی واگذار میکنیم، با پایان ساخت واحد مسکونی، پروژه (و قرارداد) به پایان میرسد.
اما در قرارداد برون سپاری، اجرای دائمی یک فرایند – که میتوانست درون سازمان انجام شود – با ملاحظات استراتژیک به بیرون مجموعه واگذار میشود.
یک مثال خوب از برون سپاری، واگذار کردن فعالیت مرکز تماس (Call-center) یک سازمان، به یک شرکت تخصصی در بیرون سازمان است.
معمولاً اگر کار واگذارشده از جنس ارائهی خدمت باشد، توافقنامههای سطح خدمات (SLA) هم تنظیم میشوند تا سطح کیفی مورد انتظار کارفرما به شکل شفاف و مشخص، مورد توافق طرفین قرار بگیرد.
[ مطالعه بیشتر: برونسپاری چیست و چه مزایا و معایبی دارد؟ ]
[ مطالعه بیشتر: مذاکره توافق نامه سطح خدمات (SLA) ]
قراردادهای فرنچایز
قراردادهای فرنچایز در فضای کارآفرینی و توسعه کسب و کار مورد بحث و بررسی قرار میگیرند.
در این قراردادها، فرنچایزر (صاحب امتیاز فرنچایز) یک مدل کسب و کار را با جزئیات کامل طراحی کرده و احتمالاً نمونههایی از آن را اجرا کرده است.
دیگران که اجرای موفق آن مدل را میبینند و ایدهی کسب و کار را میپسندند، حقِ پیادهسازی همان مدل و استفاده از برند فرنچایزر را برای مدت مشخص از او خریداری میکنند.
این نوع قرارداد در همهی نقاط جهان از جمله کشورمان، مورد استقبال و استفاده مفهوم عقد و قرارداد چیست قرار گرفته و میتوان از مکدونالد تا کافه ویونا را به عنوان مصداقهای آن ذکر کرد.
[ مطالعه بیشتر: مذاکره قراردادهای فرنچایز ]
قراردادهای لیسانس (لایسنس)
در مورد قراردادهای لیسانس، به طور خلاصه (و غیردقیق) میتوان گفت که از این قراردادها، برای اجاره دادن داراییهای فکری و نامشهود شرکتها استفاده میشود.
فرض کنید برند یک شرکت در بازار شناختهشده است یا این شرکت، دانش فنی تولید یک محصول ویژه را در اختیار دارد.
هر دو موردی که مطرح شد (برند، دانش فنی) از جنس داراییهای فکری و نامشهود هستند. اگر این شرکت به مجموعهی دیگری اجازه دهد که برای مدت مشخص، از برند یا دانش فنی آنها استفاده کند، به قراردادی که در این میان امضا میشود، قرارداد لیسانس یا لایسنس میگویند.
[ مطالعه بیشتر: قرارداد لیسانس چیست؟ ]
قراردادهای نمایندگی
قراردادهای نمایندگی را میتوان یکی از متنوعترین انواع قراردادهای تجاری دانست.
در این قراردادها یک سازمان، یک شخص حقوقی را به عنوان نمایندهی خود برای انجام مجموعهای از فعالیتها در یک بازار یا ناحیهی جغرافیایی مشخص برمیگزیند.
قراردادهای نمایندگی میتوانند در زمینهی فروش، خدمات پس از فروش، پخش و توزیع، ارائهی خدمات و فعالیتهای متنوع دیگر باشند.
همچنین این قراردادها میتوانند به شکل انحصاری یا غیرانحصاری منعقد شوند.
معمولاً کسب و کارهایی که استراتژی توسعه را انتخاب میکنند، چارهای ندارند جز اینکه وارد فرایندِ تأسیس نمایندگی و اعطای امتیاز نمایندگی شوند. چون ادارهی مستقیم همهی فعالیتها توسط دفتر مرکزی یا دفاتری که به صورت کامل تحت مالکیت و مدیریت دفتر مرکزی هستند، کاری پرهزینه است و اغلب هم مزیت استراتژیک ایجاد نمیکند.
همانطور که در ابتدای درس ذکر شد، مواردی که در اینجا فهرست شدند، صرفاً چند نمونه محسوب میشوند که الزاماً هم در یک سطح نیستند و همپوشانیهای فراوانی هم میان آنها وجود دارد.
اما مرور همین فهرست کوتاه و ناقص هم، ذهن شما را تا حدی با فضای مذاکره تجاری و اهمیت آشنایی با چارچوبهای مختلف توافقها آشنا میکند.
دسترسی کامل به مجموعه درسهای مذاکره و زبان بدن برای اعضای ویژه متمم در نظر گرفته شده است.
تعداد درسها: ۹۴ عدد
دانشجویان این درس: ۹۰۳۸ نفر
تمرینهای ثبتشده: ۵۳۹۹ مورد
البته با فعال کردن اشتراک ویژه به درسهای بسیار بیشتری دسترسی پیدا میکنید که میتوانید فهرست آنها را در اینجا ببینید:
ضمناً شاید بهتر باشد از میان درسها مطالعهی مباحث زیر را در اولویت قرار دهید:
دوره MBA (پیگیری منظم مجموعه درسها)
اگر با فضای متمم آشنا نیستید و دوست دارید دربارهی متمم بیشتر بدانید، میتوانید نظرات دوستان متممی را دربارهی متمم بخوانید و ببینید متمم برایتان مناسب است یا نه. این افراد کسانی هستند که برای مدت طولانی با متمم همراه بوده و آن را به خوبی میشناسند:
ترتیبی که متمم برای خواندن مطالب سری اصول و فنون مذاکره به شما پیشنهاد میکند:
چند مطلب پیشنهادی از متمم:
برخی از سوالهای متداول درباره متمم (روی هر سوال کلیک کنید)
متمم مخففِ محل توسعه مهارتهای من است؛ یک فضای آموزشی آنلاین برای بحثهای مهارتی و مدیریتی.
برای کسب اطلاعات بیشتر میتوانید به صفحهی درباره متمم مراجعه کنید.
ما برای هر یک از درسهای متمم، یک نقشه راه داریم که به یادگیری آن درس کمک میکند.
میتوانید با مراجعه به صفحه نقشه راه یادگیری، عنوان درسهای مختلف متمم را ببینید.
همچنین میتوانید دوره MBA متمم را ببینید.
شما میتوانید بدون پرداخت پول در متمم به عنوان کاربر آزاد عضو شوید. اما به چیزی در حدود نصف درسهای متمم دسترسی خواهید داشت.
پیشنهاد ما این است که پس از ثبت نام به عنوان کاربر آزاد، با خرید اعتبار به کاربر ویژه تبدیل شوید.
اعتبار را میتوانید به صورت ماهیانه (۷۴ هزار تومان)، فصلی (۱۹۰ هزار تومان)، نیمسال (۳۴۵ هزار تومان) و یکساله (۵۸۵ هزار تومان) بخرید.
برای اطلاعات بیشتر لطفاً به صفحهی ثبت نام مراجعه کنید.
مجموعه گسترده و متنوعی از فایلهای صوتی رایگان در رادیو متمم ارائه شده که میتوانید هر یک از آنها را دانلود کرده و گوش دهید.
۹ نظر برای انواع قراردادهای تجاری و نحوه تنظیم آنها
پرطرفدارترین دیدگاه به انتخاب متممیها در این بحث
نویسندهی دیدگاه : مهدی جلالی
با یک شرکت ساختمانی برای تامین دربهای مقاوم به حریق قرارداد بستیم. آنها از ما خواستند ضمن تامین خودِ محصول، حمل در طبقات و نصب و راه اندازی را هم بعهده بگیریم. از آنجایی که انجام حمل و نصب، زمان و انرژی چندانی از ما نمیگرفت، قبول کردیم و بعد از توافق بر سر مبالغ اضافهتر، قرارداد منعقد شد. فرمت قرارداد توسط مسئول پروژه تهیه شده بود، و بالای سر آن نوشته بودند قرارداد پیمانکاری.
اعداد و ارقام قرارداد به این صورت بود:
مبلغ کل دربها، 250 میلیون تومان: از این مبلغ، 25 میلیون تومان، یعنی 10 درصد سود ما بود.
مبلغ انجام حمل و نصب، 20 میلیون تومان: از کل این مبلغ 5 میلیون تومان، یعنی حدود 25 درصد سود عاید ما میشد.
از مجموع 270 میلیون تومان، 170 میلیون تومان در ابتدا دریافت کردیم. بعد از تحویل دربها در محل پروژه، طبق توافق 50 میلیون تومان دیگر هم به ما پرداخت شد، و مابقی هم قرار بود بعد از نصب دربها به ما پرداخت شود.
بعد از نصب دربها، که خیلی سریع و با کیفیت خوب هم انجام شد، صورتوضعیت نهایی را به تایید دستگاه نظارت رسانده، و برای دریافت 50 میلیون تومان باقیمانده، تحویل امور مالی دادیم. بعد از یک هفته یک فقره چک به مبلغ مفهوم عقد و قرارداد چیست 23 میلیون تومان برای ما صادر شد! وقتی دلیل عدم پرداخت 27 میلیون باقیمانده را سوال کردیم، گفتند قرارداد شما پیمانکاری است، و 10 درصد حسن انجام کار به آن تعلق میگیرد، که شش ماه بعد پرداخت خواهد شد!
هرچه به آب و آتش زدیم، مدیرعامل و رئیس هیئت مدیره را دیدیم، و هرچه اوقات تلخی و داد و فریاد کردیم فایده ای نداشت! کسر حسن انجام کار جزء شرایط عمومی پیمان بود و طبق قانون، کارفرما میتوانست تا شش ماه این مبلغ را مسدود کند؛ حتی وقتی در متن قرارداد به آن اشاره ای نشده باشد. ما تازه کار بودیم و از این قانون خبر نداشتیم.
کل سود ما در این پروژه قرار بود 30 میلیون تومان باشد، و به دلیل ناشی بودن خودمان 27 میلیون تومان آنرا بعد از شش ماه، و البته با دردسر زیاد توانستیم دریافت کنیم.
تجربه این قرارداد، بعدها خیلی به درد ما خورد. از آن به بعد، در چنین مواقعی دو قرارداد مجزا با کارفرما امضاء میکنیم. یکی قرارداد فروش، که مبلغ آن بلافاصله تسویه میشود، و دیگری قرارداد پیمانکاری، که مبلغ آن بسیار پایینتر است و حسن انجام کار به آن تعلق میگیرد.
برای همان قرارداد اول هم اگر چنین کاری کرده بودیم، فقط 2 میلیون تومان بعنوان حسن انجام کار مسدود میشد.
برخی اصطلاحات حقوقی در قراردادها
برخی اصطلاحات حقوقی در قراردادها
فسخ
فسخ به معنای پایان دادن به قرارداد و زایل کردن یا انحلال یکجانبه قرارداد توسط یکی از دو طرف قرارداد می باشد.
در مبایعه نامه ها معمولاً جمله ای با عنوان ضرر و زیان نوشته می شود. بدین معنی که اگر هر یک از طرفین، قرارداد را به هم بزند، مکلف است ضرر و زیان مذکور را به طرف مقابل پرداخت کند. “ضرر و زیان” در اصطلاح حقوقی قراردادها با عنوان “وجه التزام” هم نوشته می شود و در واقع، معنای آن “خسارت مقطوع” می باشد. ماده مفهوم عقد و قرارداد چیست ۲۳۰ قانون مدنی: «اگر در زمان معامله شرط شده باشد که در صورت تخلف، متخلف مبلغی به عنوان خسارت تادیه نماید، حاکم نمیتواند او را به بیشتر یا کمتر از آنچه که ملزم شده است محکوم کند.»
گنجاندن شرط ضرر و زیان در مبایعه نامه، به معنای اعطای حق فسخ و به هم زدن قرارداد، برای طرفین است. گاهی ممکن است به جهت اهمیت بند بند قرارداد، تخلف هر یک از طرفین از هر یک از مفاد قرارداد، برای طرف مقابل حق فسخ قرار داده شود.
اگر طرفین قرارداد بعد از انجام معامله با توافق یکدیگر آن را منحل کنند، اقاله نامیده می شود؛ برخلاف فسخ معامله که تنها با اراده یکی از طرفین معامله صورت می گیرد. در رویه قضایی، کلمات اقاله و تفاسخ به یک معنا به کار برده می شوند.
طریقه اعمال حق فسخ هم به این صورت است که فسخ معامله، ابتدائا، میبایست از طریق ارسال اظهارنامه رسمی صورت گیرد و متعاقباً دادخواست تایید فسخ و استرداد ثمن معامله یا تایید فسخ و مطالبه خسارات و … از طریق مراجع قضایی مطرح شود. تاخیر در اعلام فسخ، ممکن است باعث از بین رفتن حق فسخ شود.
انحلال یا از بین رفتن خود به خودی قرارداد بدون اینکه نیازی به عمل حقوقی جداگانهای باشد را انفساخ می نامند.
انفساخ می تواند ناشی از قانون باشد که در این صورت، اراده طرفین در آن دخالتی ندارد. برای مثال، طبق ماده ۶۸۳ قانون مدنی، هرگاه متعلق وکالت از بین برود یا موکل، عملی را که مورد وکالت است خود انجام دهد وکالت منفسخ می گردد.
انفساخ ممکن است به صورت شرط ضمن عقد و در قالب شرط نتیجه، در قرارداد گنجانده شود. مثلاً در قرارداد قید می شود که در صورتی که در موعد تعیین شده ثمن معامله پرداخت نشود معامله منفسخ می گردد. باید دقت کرد که اگر چنین وضعیتی ایجاد شود، ادامه قرارداد قبلی امکان پذیر نیست و مستلزم توافق و تنظیم قرارداد جدید میباشد.
بطلان قرارداد
هر قراردادی که بر خلاف قانون تنظیم شده یا شرایط اساسی صحت قرارداد را نداشته باشد قرارداد باطل محسوب می شود و از ابتدای قرارداد هیچگونه اثری بر آن مترتب نیست. ویژگی عقد باطل این است که اراده طرفین نقشی در اعتبار بخشیدن به آن و یا احیای عقد باطل ندارد. به عنوان مثال:
معاملهای که در زمان صغر سن و بدون جلب نظر دادستان صورت گرفته باشد باطل است.
طبق ماده ۵۶ قانون اجرای احکام مدنی، هرگونه نقل و انتقال، اعم از قطعی و شرطی و رهنی نسبت به مال توقیف شده باطل و بلااثر است.
قراردادی که برای حق فسخ، مدت معین نشده باشد به استناد ماده ۴۰۱ قانون مدنی باطل است.
طبق ماده ۱۳۲ قانون تجارت، مدیرعامل شرکت و اعضای هیئت مدیره،به استثنای اشخاص حقوقی،حق ندارند هیچ گونه وام یا اعتبار از شرکت تحصیل نمایند و شرکت نمی تواند آنان را تضمین یا تعهد کند. اینگونه عملیات به خودی خود باطل است.
به استناد ماده ۷ قانون حمایت از حقوق مصرف کننده خودرو، مصوب ۱۳۷۶، هر نوع توافق مستقیم یا غیر مستقیم بین عرضه کننده، واسطه فروش با مصرف کننده که به موجب آن، تمام یا بخشی از تعهداتی که عرضه کننده و طبق این قانون و یا ضمانت نامه صادره، برعهده دارد ساقط نماید یا به عهده واسطه فروش یا هر عنوان دیگری گذارده شود، در برابر مصرف کننده باطل و بلااثر می باشد.
معامله نسبت به مال غیر، معامله فضولی محسوب و باطل می باشد، مگر اینکه مالک چنین معامله ای را تنفیذ نماید. در قانون مدنی، معامله فضولی، غیر نافذ اعلام شده و در صورت تنفیذ مالک، معامله صحیح و نافذ میشود. در ماده ۲۴۷ قانون مدنی، در اعلام نتیجه معامله فضولی، به جای کلمه باطل از کلمه غیر نافذ استفاده شده است. معامله فضولی ممکن است وصف کیفری داشته و تحت عنوان انتقال مال غیر قابل تعقیب باشد. در نهایت اگر چنین معاملهای توسط مالک تنفیذ نشود، حکم بر ابطال سند رسمی انتقال صادر میشود. معامله نسبت به سهم شریک مال مشاعی از موارد انتقال مال غیر می باشد.
اسقاط کافه خیارات
به زبان ساده، اسقاط کافه خیارات، یعنی اینکه طرفین قرارداد، حق فسخ آن قرارداد را از خود سلب مفهوم عقد و قرارداد چیست و ساقط نمودند. یعنی حق فسخ ندارند. البته، اسقاط کافه خیارات شامل خیار تخلف از وصف نیست. در صورت تخلف از شرط صفت، معامله صحیح است ولی برای طرف مقابل (مشروط له) حق فسخ قرارداد به وجود خواهد آمد.
تعریف عقد اجاره – عقد اجاره چیست ؟
اجاره عقدی است که به موجب آن مستاجر، مالک منافع عین مستاجره می شود. مثلاً با امضای اجاره نامه، مستاجر در مدت اجاره مالک منافع بعنی حق استاده از محل استیجاری می شود و بسته به کاربری ملک می تواند از منافع آن برای سکونت و یا کسب و کار و غیره استفاده بکند.
سه ویژگی ممتاز عقد اجاره
۱)- عقد اجاره جزء عقود و قراردادهای لازم است یعنی هیچ یک از موجرین و مستاجرین تا پایان مدت قرارداد حق فسخ یکطرفه اجاره نامه را ندارند. بنابراین اگر مستاجر برای مدت یکسال خانه و یا آپارتمانی را اجاره یکند و پس از شش ماه آن را حتی اگر تخلیه کند ولی موجر راضی به انحلال و فسخ قرارداد نباشد، مستاجر بازهم ملزم به پرداخت اجور ماهانه تا پایان مدت قرارداد می باشد. مگر اینکه در شرایط خاصی آن هم به حکم قانون باطل شود و یا به یکی از طرفین حق فسخ داده شود.
حتما بخوانید : شیوه تخلیه ملک استیجاری پس از پایان مدت اجاره
۲)- فوت و یا حجر موجر و یا مستاجر تاثیری در اعتبار عقد اجاره ندارد. پس اگر حتی بلافاصله بعداز امضای اجاره نامه موجر فوت کند اجاره معتبر است و ورثه موجر مکلف به تحویل عین مستاجره به شخص مستاجر یا قائم مقام او می باشند.
۳)- هرگاه محل استیجاری به واسطه عیب و خرابی از قابلیت انتفاع و استفاده خارچ شود و نتوان عیوب و نواقص را برطف نمود، اجاره باطل می شود. لذا نواقص و ایرادات چزئی که مانع انتفاع مستاجر نیستند تاثیری در اعتبار اجاره نامه ندارد.
اگر سوال یا مشکل حقوقی درباره موضوع این مقاله دارید پایین همین صفحه کامنت بزارید
محمدرضا فولادی هستم ، وکیل و متخصص دعاوی ملکی و قراردادها
با انجام مشاوره تخصصی قبل از هر معامله، قرارداد و معاملات ملکی خود را بیمه کنید
محصولات آموزشی وکیل رسمی
بسته کتاب های آموزشی راهنمای معاملات ملکی + امضای نویسنده
بسته آموزشی حقوق املاک و مطالبات + امضای نویسنده
بسته طلایی آموزش معاملات ملکی + امضا نویسنده
جای کارت طرح وکیل
جای کارت طرح وکیل
ساعت مچی عقربه ای وکلا
لیوان و ماگ طرح آقا و خانم وکیل
لیوان و ماگ طرح خانم وکیل
ماگ طرح آقای وکیل
مجسمه فرشته عدالت سایز کوچک
مجسمه فرشته عدالت سایز بزرگ
حراج!
تابلو عکس مشاهیر و حقوقدانان ایران
تابلو عکس دکترحسین میرمحمدصادقی
تابلو عکس دکتر عبدالله شمس
تابلو عکس دکتر ایرج گلدوزیان
دیدگاهتان را بنویسید لغو پاسخ
[gravityform title="false" description="true" ajax="true"]
داغترینها
اپلیکیشن هوش ملکی محمد رضا فولادی
totall test
تنظیم قرارداد مشارکت در ساخت
قوانین آپارتمان نشینی و پلیس آپارتمان
اپلیکیشن هوش ملکی
تماس جهت مشاوره حضوری:
۰۲۱-۸۶۰۳۵۷۷۹
۰۹۱۲۵۰۲۲۶۶۷
نشانی: بالاتر از میدان ولیعصر – خ دانش کیان – پ۲۲-طبقه همکف – واحد۳
فقط با تعیین وقت قبلی
طراحی سایت، سئو و بهینه سازی توسط سئوپید
گروه حقوقی و آموزشی وکیل رسمی از سال ۱۳۹۰، با هدف ارائه خدمات حقوقی و آموزشی به صورت اختصاصی در حوره املاک و مستغلات، توسط محمدرضا فولادی وکیل پایه یک دادگستری و مدرس دانشگاه تأسیس گردید. ایشان با توجه به سابقه بیش از یک دهه فعالیت همزمان علمی-آموزشی و حقوقی در زمینه امور ملکی، قراردادها ، وکالت و خدمات دعاوی ملکی در زمینه ده ها پرونده حقوقی و ملکی مهم و سنگین و اطلاع از فقدان مرجع و منابع آموزشی کاربردی برای عموم مردم، که علت عمده بسیاری از مشکلات و اختلافات اکثریت متعاملین و طرفین قراردادها به ناآگاهی آنها از مسائل حقوقی قراردادها و معاملات ملکی بر می گردد، لذا تصمیم به ایجاد یک مجموعه و نهاد حقوقی و آموزشی در زمینه معاملات ملکی می گیرند.
نتیجه این اقدام و تلاش بی وقفه ایشان منجر به تاسیس گروه حقوقی و وب سایت آموزشی و حقوقی وکیل رسمی و تالیف و تولید بیش از ۳۰ عنوان کتاب و محصولات آموزشی و کاربردی در حوزه مسکن و ساختمان می شود به نحوی که این همت والا مورد توجه بسیاری از مسئولین و نهادهای مرتبط در حوزه امور املاک و مستغلات قرار گرفته و ظرف دو سال اکثر کتاب های آموزشی ایشان به چاپ سوم و چهارم می رسد و مکرراً به عنوان مدرس و مشاور خصوصی مورد دعوت مراکز آموزشی و تخصصی از جمله دانشگاه ها، اتحادیه مشاورین املاک تهران، شهرری و شهرستان های حومه تهران و سایر استان ها قرار می گیرند.